afbeelding afbeelding

Column: de schuld van het sociaal domein?

28-07-2020 | Joost Pals

Raadslid Joost Pals schrijft in een column bij Kijkop­BergenopZoom over het financiële wel en wee van de gemeente Bergen op Zoom. Deze keer de vraag of de schuld van de gemeente komt door het sociaal domein.


Column

Dat de gemeente Bergen op Zoom een forse schuld heeft is bekend. Met regelmaat wordt het sociaal domein genoemd als oorzaak. Dat is te gemakkelijk en onterecht.

In 2015 zijn drie taken op het bordje van de gemeentes terechtgekomen: de WMO, de jeugdzorg en de participatiewet. "De drie decentralisaties" werd dat genoemd. Helemaal nieuw waren die taken niet, want WMO en bijstand werden al langer door de gemeentes uitgevoerd. Wel werden deze taken breder gemaakt.

De gemeentes waren er zelf bij toen dat gebeurde. In Nederland polderland gaan zulke dingen in overleg. Met alles en iedereen. De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft destijds zelfs actief aangedrongen op het overnemen van die taken. Gedachte was dat gemeentes het beter zouden kunnen. Met eerdere "decentralisaties" was dat vrij aardig gelukt. Bij een herhaling konden ze fors groeien in hun takenpakket. Meer taken, meer geld, meer personeel, meer aanzien, dat genre. Voor de jeugdzorg gold bovendien dat de provincies er bepaald geen succesverhaal van hadden gemaakt: er viel dus ook echt iets te verbeteren.

Het was bij de decentralisaties in het sociaal domein een bewuste keuze om de uitvoering risicodragend te laten zijn. Met andere woorden, dat een gemeente financieel zou kunnen profiteren van meevallers en zou moeten opdraaien voor tegenvallers. Een prikkel om doelmatigheid te bevorderen.

Wat wel wringt is dat de uitvoering van het sociaal domein nogal ingekaderd is. Zowel door de wet zelf als door jurisprudentie. Er is betrekkelijk weinig echte beleidsvrijheid voor een gemeente. We zijn in Nederland ook niet gewend dat de aanpak in de ene gemeente flink verschilt van de andere gemeente. Dan wordt al gauw afkeurend gesproken over ongelijkheid.

Bovendien is er een onbalans tussen de omvang van de taken en de omvang van de eigen belastinginkomsten. De lokale belastingen vormen voor een gemeente een relatief klein deel van het totaal. De meeste inkomsten komen uit een "algemene uitkering" van de rijksoverheid. Dat beperkt de politieke mogelijkheden om, als een gemeentebestuur dat wil, fors te investeren in het sociaal domein, met als consequentie hogere belastingen, of juist het omgekeerde. Er is een "klein belastinggebied", zoals dat in jargon heet. Terwijl bij een risicodragende verantwoordelijkheid voldoende vrijheid hoort om te kunnen sturen.

Is het dan dus toch allemaal de schuld van het rijk die gemeentes opzadelt met een taak zonder het geld en zonder de vrijheid? Nee. Gemeentes moeten eerst naar zichzelf kijken. De afgelopen jaren richtte de aandacht zich vooral op meer geld van het rijk. Logisch, dat theaterspel tussen overheden onderling, vooral doen, maar "beter organiseren" én de discussie over de omvang en intensiteit van de zorg zijn minstens zo belangrijk.

Onlangs schreef hoogleraar gezondheids­economie Wim Groot een interessant artikel over (o.a.) het stimuleren van het gebruik van zorg (https://www.zorgvisie.nl­/blog/gemeenten-werken-zelf-financiele-­tekorten-jeugdhulp-in-de-hand/). Je kunt je inderdaad afvragen of elke opvoedvraag via een Centrum voor Jeugd en Gezin moet lopen. Waar ligt de grens tussen eigen verantwoordelijkheid en overheidsbemoeienis?

Ook is van belang of een zorgvraag daadwerkelijk ontstaat vanuit een vraag. Of is het eerder aanbodgedreven door een institutie? Zo'n organisatie wil immers ook het eigen bestaansrecht aantonen. Tegenwicht is nodig om een redelijke balans te behouden.

(Deze column is eerder geplaatst op www.kijkopbergenopzoom.nl)

afbeelding

Column Joost mag het weten

In deze column schrijft Joost Pals over de gemeentelijke actualiteit. Hij zet zijn ervaring in om financiële luchtkastelen door te prikken. Ook laat hij zien wat de alter­natieven zijn om wél een deugdelijk beleid te voeren. Lees verder
afbeelding

Column: financiën gaan goede kant op

Ook accountantskantoor BDO ziet dat het de goede kant op gaat met de gemeentelijke financiën in Bergen op Zoom. Onze wethouder Joost Pals schrijft erover in deze column. Lees verder
afbeelding

Column: de begroting voor 2024

Een sluitende begroting. Werken aan financieel herstel. En toch ook meer budget voor veiligheid. Onze wethouder Joost Pals schrijft erover in deze column. Lees verder
contact

Heeft u vragen of opmerkingen?

Bel met onze raadsleden of stuur een e-mail naar: fractie@lokaalrealisme.nl
afbeelding

Aanmelden op onze nieuwsbrief

U kunt zich abonneren op onze nieuwsbrief via dit webformulier.
doe met ons mee!

Doe met ons mee!

Bergen op Zoom vooruit helpen? Doe met ons mee!