In deze column vertelt wethouder Joost Pals hoe het ervoor staat met de gemeentelijke financiën. Het gaat de goede kant op, maar we zijn er nog niet: financiële discipline blijft nodig.
Nog niet zo lang geleden ging het helemaal de verkeerde kant op met de gemeentelijke financiën. Een jaarlijks tekort van 10 miljoen euro en de schuldenlast richting de 270 miljoen euro. Zo was de situatie bij de begroting 2021. Met het Focusakkoord is fors ingegrepen om dat drama te keren.
Onlangs is de begroting voor 2023 gepresenteerd. Daaruit blijkt dat de weg omhoog is ingezet. We zijn er nog niet, maar we krabbelen al wel weer op.
Inkomsten en uitgaven
Allereerst de inkomsten en de uitgaven. Voor 2023 staat een bedrag van 266 miljoen euro aan uitgaven gepland. Van onderhoud aan straatlantaarns tot aan wmo voorzieningen. Van cultuur en sport tot uitkeringen en stimulering van de economie. Alles bij elkaar: 266 miljoen euro.
Daartegenover staat een bedrag van 269 miljoen euro aan inkomsten. Voor een groot deel bestaat dat uit de jaarlijkse uitkering die de gemeente ontvangt van de rijksoverheid, maar ook noemenswaardig zijn de lokale belastingen en heffingen, samen zo'n 48 miljoen.
Per saldo houden we dus 3 miljoen euro over om de financiële positie te verbeteren. Dat is ook de afspraak die de nieuwe coalitiepartijen hebben gemaakt in het Bestuursakkoord: elk jaar een overschot van 3 miljoen, om geleidelijk de financiën op orde te krijgen.
Waarom gaat het nu beter?
Een belangrijke factor zijn de maatregelen die vorig jaar zijn genomen. Die worden nu concreet. Minstens zo belangrijk is dat de rijksoverheid is gestopt om gemeenten financieel uit te wringen. Er komen nu realistischere bedragen voor de taken die gemeenten moeten uitvoeren. Eindelijk.
Verder kiest dit college voor een duurzaam financieel beleid. Geen gekke dingen doen. We moeten onszelf niet rijk rekenen, want financiële discipline blijft nodig.
Risico's
De grillige toestand in de wereld betekent dat voorzichtigheid geboden blijft. Oekraïne, corona, inflatie. Onzekerheden die zich ook vertalen in financiële risicos. Wat we eveneens niet mogen vergeten, is dat er in 2023 voor bijna 5 miljoen aan taakstellingen is ingeboekt. Het zijn bezuinigingen die vorig jaar op papier zijn gezet, maar die we nog wel moeten realiseren. Geen geringe klus.
Schulden en bezittingen
De afgelopen jaren was er veel aandacht voor de gemeentelijke schulden. Niet gek ook want dat ging toen in rap tempo de verkeerde kant op. Inmiddels zijn we van bijna 270 miljoen teruggegaan naar 210 miljoen euro. Dat wordt door de provinciale toezichthouder gezien als veilig. Bergen op Zoom zit daarmee in de categorie "minst risicovol". Aandachtspunt blijft de renteontwikkeling, ook al is een groot deel van de leningen inmiddels langjarig vastgezet tegen een lage rente.
Natuurlijk is 210 miljoen nog steeds een enorm bedrag. Tegelijkertijd heeft de gemeente ook wel een omzet van meer dan 260 miljoen euro. Een andere kanttekening is dat tegenover die schulden meer dan 300 miljoen aan bezittingen staan. En het eigen vermogen is de afgelopen jaren gestegen van 10 miljoen naar 60 miljoen euro.
Financiële indicatoren
Een goede stap is dat we evenwichtiger kunnen kijken naar de financiële situatie van de gemeente. Niet alléén focus op de schuldenlast, waar het stoplicht nu "op groen" staat. Maar ook naar de solvabiliteit, de risico's bij de grondexploitaties, de structurele exploitatieruimte, de belastingdruk en het weerstandsvermogen. Dat zijn verplichte financiële indicatoren die samen (!) een beeld geven van de financiële situatie.
Kort samengevat:
- Solvabiliteit: 17,5%, voor de provinciale toezichthouder is dat de meest risicovolle categorie.
- Risico's op de grondexploitatie: 6,5%, minst risicovol.
- Structurele exploitatieruimte: 1,2%, minst risicovol.
- Belastingdruk: 107,8%, meest risicovol.
- Ratio weerstandsvermogen: 2,78, kwalificatie "uitstekend"
- Schuldquote: 79%, minst risicovol.
Omdat de belastingdruk in Bergen op Zoom bovengemiddeld is, krijgt dat een ongunstig oordeel. In deze economisch moeilijke tijden met hoge inflatie proberen we de belastingbetalers zoveel als mogelijk te ontzien. Daarom is de index voor lokale belastingen 3%, terwijl dat bij andere gemeente fors hoger is.
Solvabiliteit
Waar de schuldenlast dus in de veilige zone terecht is gekomen, blijft de solvabiliteit een punt van zorg.
Simpel gezegd betekent een solvabiliteit van 17,5% dat 17,5% van je bezittingen van jezelf is en 82,5% "van de bank". Weliswaar is de trend positief, maar het blijft nog kwetsbaar. Ter vergelijking: het landelijk gemiddelde ligt op ongeveer 26%. Dat zou ook voor Bergen op Zoom een goede doelstelling zijn.
In de steigers
Hierboven ben ik vooral ingegaan op de cijfers. Tegelijkertijd is een begroting méér dan alleen eurobedragen. Qua inhoudelijke ambities hebben we 2023 genoemd als jaar om de gemeente "in de steigers" te zetten. Geen gekke dingen, maar een degelijk fundament leggen en orde op zaken stellen.
Vier thema's springen eruit. In de eerste plaats om beter "in control" te geraken. Dus grip hebben op wat je als gemeente doet - en weten wat je aan het doen bent. Het klinkt misschien heel basaal, maar het is echt nodig om dat te verbeteren. Projectmatig werken, risico's in beeld hebben en beschikken over goede stuurinformatie zijn voorbeelden binnen dit thema.
Daarnaast gaat er meer budget naar veiligheid, om op dat vlak beter te kunnen leveren. Dat geldt ook voor het onderhoud in de openbare ruimte. Daar is de afgelopen jaren (te) fors op bezuinigd en proberen we alvast in 2023 de scherpe kantjes eraf te halen door 200.000 euro extra budget. Het vierde thema betreft de aanpak van de woningnood. Dat is eveneens een prioriteit.
Conclusie
Financieel is Bergen op Zoom in een voorzichtig positieve trend gebracht. We kunnen gelukkig ook weer stapjes zetten op thema's als schoon en veilig. Maar met de toestand in de wereld en taakstellingen die nog gerealiseerd moeten worden blijft financiële discipline wel nodig. Als dat lukt, ligt een mooie toekomst daadwerkelijk in het verschiet.
Joost Pals, 22 oktober 2022
