Zandzakken aan de Kaai. Symbool van het verkeerde investeringsbeleid van dit college. Dat moet anders. Raadslid Joost Pals beschrijft in deze column hoe de gemeente op een zakelijkere manier kan omgaan met investeringen.
Orde op zaken stellen
2022, een nieuw jaar. Vanaf maart ook het begin van een nieuwe raadsperiode. Wat worden de financiële uitdagingen om orde op zaken te stellen bij de gemeente? In deze column noem ik de eerste uitdaging: zakelijk omgaan met investeringen.
Daarvoor eerst terug naar 2018. Door een te hoog investeringsvolume namen de schulden toen steeds verder toe. Daarop is ingegrepen door een investeringsplafond in te stellen. Ook wel de "moederkredieten" genoemd. Er mocht nog maximaal 8,5 miljoen euro per jaar aan investeringen worden gedaan. Dat is exclusief de riolen: die worden apart gefinancierd.
Exploitatie ontspoord
Wat zich sindsdien heeft voorgedaan, zijn in de kern twee dingen: 1) niet de investeringen, maar de exploitatie is ontspoord met tekorten van 10 miljoen - waarop het zakencollege slechts marginaal heeft weten in te grijpen - en 2) het investeringsplafond is te rigide toegepast, met een groot financieel risico. Op dat laatste ga ik dieper in.
In de eerste plaats is het belangrijk om te beseffen dat veel investeringen van een gemeente geen bedrijfseconomische investeringen zijn. Het zijn geen machines die zichzelf op termijn terugverdienen door productie. Althans, niet in euro's voor de gemeente. Denk aan wegen en schoolgebouwen. Ze hebben wel een maatschappelijk nut.
Vervanging en uitbreiding
Dan de moederkredieten. Wat op termijn een probleem zal opleveren, is dat bij het investeringsplafond geen onderscheid is gemaakt tussen vervangingsinvesteringen en uitbreidingsinvesteringen. Voorbeelden van uitbreidingen waren het Eventum, de "Landschappen van Allure", een skatebaan of het plan van een "fietssnelweg". Nieuwe dingen die niet allemaal erg goed passen bij een schuld van 250 miljoen euro.
Achterstallig onderhoud
Vervangingsinvesteringen zijn van een andere orde. Het gaat dan om het in stand houden van bestaande voorzieningen. Onderhoud aan schoolgebouwen. Aan een viaduct of brug. Ook voor de riolen is een meerjarenplan om telkens een deel van het rioolstelsel te moderniseren. Dan moet je niet met oogkleppen op een plafond hanteren, want dat leidt enkel tot achterstallig onderhoud.
Je hebt natuurlijk ook een grijs gebied. Er gaan bijvoorbeeld ook kapitalen naar het onderhoud van De Maagd en het poppodium. Maar is dat strikt genomen nog wel vervanging, als het gepaard gaat met goud omrande luxe? Met een ambitieniveau dat niet te dragen is - en ook echt wel een tandje minder kan.
Hoe dan ook, het college past het investeringsplafond op een veel te rigide manier toe. Daarmee schiet het zijn doel voorbij.
Zandzakken aan de Kaai
Sprekend en triest voorbeeld zijn de zandzakken aan de Kaai. De kademuren moeten gerepareerd worden, maar in plaats van reparatie heeft de gemeente zandzakken geplaatst. Dat geeft uitstel, ja, maar uiteindelijk zullen de reparatiewerkzaamheden gewoon uitgevoerd moeten worden. Ondertussen zijn er onnodige kosten gemaakt voor het plaatsen - en straks weghalen - van de zandzakken. Ondertussen ligt de Kaai er zo voor schandaal bij.
Riolering aan de Zuidzijde Zoom
Ander voorbeeld: de Zuidzijde Zoom. De riolering is zo'n 100 jaar oud en duidelijk aan vervanging toe. Toch zocht de gemeente de grenzen op, onder het mom van de financiële situatie. Dat is geen zakelijke manier van doen. Net zoals je bij een woning wel eens een keer het schilderwerk kunt uitstellen, moet het toch ééns echt gebeuren. Anders zul je ook meer kosten maken.
Hoe dan wel?
De gemeente moet nutsvoorzieningen zoals riolen en kademuren gewoon netjes onderhouden. Geen leuke liflafjes, maar sober en degelijk. Dat voorkomt achterstallig onderhoud, met alle risico's van dien en met uiteindelijk hogere kosten. Een inhaalslag is nodig voor de achterstand die het college heeft doen ontstaan. Dat betekent een extra druk op de exploitatie en de noodzaak van een overschot.
Het investeringsplafond moet slimmer worden toegepast. Het plafond moet gebruikt worden om te voorkomen dat er onnodige en onbetaalbare uitbreidingsinvesteringen worden gedaan. Met een kritisch blik op goud omrande luxe, zoals bijvoorbeeld het geval bij projecten van De Maagd en het poppodium. Daar is het financiële keurslijf van een plafond wél goed voor.
Joost Pals, 9 januari 2022
