In Den Haag circuleert een slecht idee om ouderenzorg over te hevelen naar gemeenten. Maar dan wel meteen met een korting van 10%. Onze wethouder Joost Pals schrijft erover in deze column.
Er zijn verkiezingen op komst. Ook voor de gemeentelijke financiën is het interessant om te zien welke gevolgen dat allemaal gaat hebben. In mijn vorige column schreef ik al over de discussie over het "ravijn 2026". Door de vervroegde verkiezingen wordt die discussie naar voren wordt gehaald.
Verkiezingscampagne
De komende tijd gaat er campagne gevoerd worden. Migratie, stikstof, bestuurscultuur en wie weet wat voor andere onderwerpen nog meer.
Ik verwacht niet dat er veel aandacht in de media zal zijn voor de gemeentelijke financiën en de plannen die de landelijke partijen daarmee hebben. Toch zijn er wel serieuze dingen te noemen die ook voor elke inwoner betekenis hebben. Bijvoorbeeld over de ouderenzorg.
Bezuinigen en investeringen
Jaarlijks maakt het Ministerie van Financiën een lijst met mogelijke bezuinigingen en investeringen. Ze noemen dat de "Ombuigingslijst". Ook dit jaar. En met verkiezingen op komst extra interessant, want politieke partijen kunnen de ideeën op die lijst gebruiken bij het maken van de verkiezingsprogramma’s.
Die ombuigingslijst is een lange opsomming van mogelijkheden. De ambtenaren van het ministerie brengen alle opties in kaart. Waar valt op te bezuinigen. Welke investeringen zijn er te doen. Het geeft inzicht in welke keuzes de politiek kan maken.
Politieke keuzes
Zo wordt bijvoorbeeld aangegeven dat er 5 miljard op ontwikkelingssamenwerking kan worden bezuinigd, overigens zonder dat dat strijdig is met internationale verdragen. Noodhulp en opvang in de regio blijft dan nog steeds doorgaan. Het is dus een politieke keuze om dat wel - of niet te doen.
Een bonte lijst, ook plannen die geen enkel draagvlaak zullen hebben. Op zich hoort die ruimte er te zijn: weten wat de mogelijkheden zijn. Toch kunnen politieke partijen zo ook op onaangename ideeën gebracht worden. Die vervolgens kunnen terugkomen in verkiezingsprogramma’s.
Ouderenzorg
Zo staat er een optie om de ouderenzorg over te dragen naar de gemeenten. "Decentraliseren" heet dat in jargon. In het verleden is dat bij andere onderwerpen al eerder gedaan - en dat was geen onverdeeld succes, om het zachtjes uit te drukken. De jeugdzorg was er ook zo een.
Waar het vooral op mis gaat, is dat zo’n overdracht dan telkens gepaard gaat met een fikse bezuiniging. Door het ministerie wordt een "doelmatigheidskorting" van 10 procent genoemd. Omgerekend zou dat uiteindelijk een bezuiniging van 1,6 miljard euro zijn.
Niet realistisch
Dus dezelfde taak, maar wel 10% minder budget. Waarom? Omdat gemeenten de taak efficiënter zouden kunnen uitvoeren. Maar een onderbouwing - waarom dat met 10% minder zou kunnen - ontbreekt. Sterker, men geeft zelf toe: "het is niet onderzocht of een doelmatigheidswinst van 10 procent realistisch is".
Dat gaat dus verder dan "opties in kaart brengen". Dit is een speculatief en niet onderbouwd idee. Met een stiekeme bezuiniging. Men geeft ook toe: "Mogelijk leidt deze maatregel dus tot verlies aan kwaliteit of toegankelijkheid". Vervolgens komt dat dan op het bordje van de gemeenten. Die mogen dan de klappen opvangen.
Als iets niet realistisch is, dan moet je het niet doen. En ook niet opnemen in een lijst die toch een eigen leven kan gaan leiden.
Onmogelijke taak
Het is toch best typerend voor hoe de rijksoverheid (financieel) omgaat met gemeenten. Gooi het over de schutting. Met een dikke bezuiniging erbij. Gemeenten die voor een onmogelijk taak worden geplaatst. Inwoners die de dupe zijn. En vervolgens - na een tijdje - durft het rijk rustig nog te klagen dat het niet goed gaat.
Dat is niet zoals het hoort - maar zoals het wel vaker gebeurt. Inmiddels accepteert ook de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) geen nieuwe taken meer, wanneer die niet zijn voorzien van de benodigde middelen.
We zullen zien of dit onzalige idee gaat opduiken in de kleine lettertjes van de verkiezingsprogramma’s.
Joost Pals, 2 september 2023